Geneza Kościoła Polskokatolickiego

Początki Kościoła Polskokatolickiego

Kościół Polskokatolicki zwany również „Kościołem Narodowym” bierze swój początek od Polskiego Narodowego Katolickiego Kościoła założonego 14 marca 1897 roku przez ks. bp. Franciszka Hodura – Polaka z Żarek koło Chrzanowa – w Stanach Zjednoczonych A.P. w proteście przeciwko próbom wynaradawiania polskiej społeczności podejmowanym przez rzymskokatolickich biskupów pochodzenia niemieckiego i irlandzkiego. Polonia była wówczas bezdusznie traktowana i krzywdzona przez hierarchów Rzymskich.

Działania ks. Bp Franciszka Hodura

Organizator Kościoła Ks. Bp Franciszek Hodur chciał wziąć w obronę uciskany lud polski, wpajając im miłość do Ojczyzny i mowy polskiej. Uważał, że „obecnie przeminęły już czasy: wspaniałych bazylik, złocistych kap, tronów i mitr i pastorałów. Umarłych na duchu nie wskrzeszą srebrzyste kadzielnice ani kwieciste kazania, ani też nie nakarmią zgłodniałych rzesz odgrzane potrawy minionych wieków. Nowożytny Kościół Chrystusowy nie będzie błogosławił ani tolerował kast i uprzywilejowanych stanów – pisał – Biskupi, księża nie będą stanowili w Chrystusowym Kościele uprzywilejowanej, pasożytniczej klasy, obwarowanej prawem Kościoła i państwa”. Niestety było to nie do przyjęcia przez hierarchię Rzymską i dlatego też powstał Polski Narodowy Kościół Katolicki.

Ks. Bp Franciszka Hodura
Ks. Bp Franciszka Hodura

Rozwój Kościoła w Polsce

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w r. 1918 prawie natychmiast, bo już w roku 1920 Kościół Narodowy rozpoczął swą misję w ojczyźnie, jednak nie został zalegalizowany przez ówczesne władze. Dopiero dekret legalizacyjny z 1946r. pozwolił Kościołowi rozpocząć normalną działalność duszpasterską, tak, że już w roku 1951 mógł stworzyć niezależną od Kościoła macierzystego administrację. Na Synodzie z dnia 11. 12. 1951 dokonana została zmiana nazwy Kościoła na „Kościół Polskokatolicki”. Zmiana nazwy nie spowodowała zerwania łączności z Polskim Narodowym Kościołem Katolickim w Ameryce.

Obecna Struktura Kościoła

Obecnie po latach misyjnej pracy Kościół posiada w Polsce 88 parafii, w których pracuje 116 duchownych. Podzielony jest na 3 diecezje: warszawską, wrocławską i krakowsko – częstochowską. Nasza Parafia należy do diecezji krakowsko – częstochowskiej.

Władze Kościoła

Najwyższą władzę w Kościele sprawuje Synod złożony z wszystkich księży i świeckich delegatów – po jednym lub dwóch z poszczególnych parafii. Synod zatwierdza biskupów wybranych przez synody diecezjalne, decyduje o wszystkich ważnych sprawach majątkowych, sądowniczych, administracyjnych, ideologicznych itp. W okresie międzysynodalnym kieruje Kościołem Rada Kościoła, a w jej skład wchodzą biskupi, infułaci, delegaci świeccy.

Przynależność do rodziny Kościołów Starokatolickich

Kościół Polskokatolicki należy do rodziny Kościołów Starokatolickich. Ta przynależność spowodowała przyjęcie prawd wiary i zasad moralności takich jakimi zostały ustalone przez ekumeniczne sobory niepodzielonego Kościoła pierwszego tysiąclecia. Dlatego też Kościół Polskokatolicki nie uznaje za obowiązujących watykańskich dekretów z 18 lipca 1870 roku o nieomylności i uniwersalnej jurysdykcji papieża, gdyż są one sprzeczne z wiarą starego Kościoła i burzą ustrój starokościelny. Nie przeszkadza to jednak w uznawaniu historycznego prymatu i przyznawaniu biskupowi Rzymu pierwszeństwa honorowego: uważa biskupa Rzymu za pierwszego wśród równych – primus inter pares. Kościół nie przyjął również jako obowiązujących w sumieniu tych nowych dogmatów, które ogłaszali „ex cathedra” biskupi Rzymu lub też, które były ustanawiane na soborach Kościoła Rzymskokatolickiego.

Historyczne Korzenie

Idea Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego nie była nową, na przełomie XIX i XX wieku, kiedy Kościół ten organizował się. Korzeniami swymi sięga nawet XV i XVI wieku, kiedy to niektórzy teolodzy, myśliciele i mężowie stanu nosili się z zamiarem zorganizowania autokefalicznego, narodowego Kościoła. Za panowania Zygmunta Starego przenikać zaczęły do Polski prądy reformacyjne. Największy rozkwit dążeń do „unarodowienia” Kościoła nastąpił za Zygmunta Augusta w połowie XVI wieku. Rzecznikiem „narodowego Kościoła” w Polsce był Andrzej Frycz Modrzewski.

Konflikty i Zmiany

Poglądom Modrzewskiego sprzyjał również arcybiskup gnieźnieński – ks. Jakub Uchański, który domagał się zwołania narodowego soboru, w celu ujednolicenia dążeń różnych grup reformatorskich w Polsce. Inicjatywa bp Franciszka Hodura – organizatora PNKK – miała więc swych teoretycznych poprzedników w minionych wiekach.

Geneza Kościoła w Scranton

Genezą powstania polskiego Kościoła w Scranton był konflikt, jaki wybuchł w najstarszej polskiej parafii p.w. Najsłodszego Serca Jezusa i Maryi pomiędzy wiernymi a ks. proboszczem Ryszardem Austem.

Wiernym początkowo szło o wgląd w fundusze parafialne. Wybrali więc spośród siebie komisję, która chciała przeprowadzić kontrolę gospodarczej działalności księdza.

Gdy to się nie udało, zwrócono się do biskupa O’Hary, aby uporządkował zaniedbaną parafię. Lekceważące potraktowanie przez biskupa prośby delegacji doprowadziło do ostrego konfliktu.

Katedra św. Stanisława w Scranton - Kościół Polskokatolicki w USA
Parafia św. Stanisława biskupa i męczennika St. Stanislaus Bishop and Martyr Parish

Powstanie Nowego Kościoła

W jedną z niedziel w październiku 1895 r. wierni nie chcieli wpuścić proboszcza do świątyni. Ks. R. Aust wezwał policję, doszło do bijatyki. Kilka osób aresztowano i wtedy to zrodziła się myśl budowy nowego kościoła, przy czym w pierwotnych zamierzeniach miał to być kościół rzymskokatolicki dla Polaków. Biskup ordynariusz wyraził zgodę na budowę. Gdy obok starego kościoła stanął nowy, pomyślano o duszpasterzu. Zgromadzenie parafialne w dniu 14 marca 1897 r. wybrało ks. Franciszka Hodura (ówczesnego wikariusza z innej parafii) na proboszcza. To samo zgromadzenie uchwaliło kilka podstawowych zasad, które najpierw obowiązywały tylko ich parafię, by później wejść w skład Konstytucji PNKK.

Władze PRL zażądały od Biskupa zrzeczenia się obywatelstwa amerykańskiego i podpisania deklaracji popierającej działania władz PRL. Bp Padewski tego nie uczynił. Na skutek stosowanych w czasie śledztwa presji, znęcania się i maltretowania, zmarł śmiercią męczeńską.

Inne szczególne cechy Kościoła Polskokatolickiego:

  • Na IV Synodzie Powszechnym w roku 1921 zniesiony został przymusowy celibat duchownych, co uchroniło księży od męki sumienia i dało możliwość zakładania rodziny zgodnie z myślą Bożą wyrażoną u początków stworzenia człowieka.
  • Obok spowiedzi usznej obowiązującej dzieci i młodzież, wprowadzono dla ogółu wiernych spowiedź powszechną przed ołtarzem.
  • Małżeństwo uznane jest przez Kościół za związek nierozerwalny. Jednakże, gdy ze słabości ludzkiej związek małżeński rozpadnie się, wówczas strona niewinna rozbicia może ubiegać się w Sądzie Kościelnym o zezwolenie na zawarcie ponownego ślubu.
  • Cześć dla Najświętszej Maryi Panny oraz kult Świętych Pańskich, szczególnie świętych pierwszego tysiąclecia chrześcijaństwa, jest w Kościele zachowany, lecz z ustawicznym podkreślaniem umiaru, tak, by nie przysłonić tym aktów uwielbienia należnych Bogu i Jezusowi Chrystusowi.
  • Kościół Polskokatolicki kierując się duchem Ewangelii, słowami i przykładem samego Jezusa Chrystusa, nie pozwala na jakiekolwiek zbyt swobodne traktowanie zasad moralności przez wiernych. Jednakże nigdy nie podejmował i nie podejmuje próby zastąpienia ludzkiej wolności i sumienia przez przepisy prawa tak, by w miejsce wolności wprowadzić nową, kościelną niewolę. Kościół uważa, że prawdziwe grzechy rodzą się przede wszystkim z samolubstwa i krańcowego egoizmu ludzkiego.
  • Na uwagę zasługuje również ekumeniczna postawa Kościoła. Od zarania swojego istnienia, zajmował przychylne i braterskie stanowisko wobec wszystkich Kościołów i wyznań chrześcijańskich, szanując je za to, że niosą swym wyznawcom światło Ewangelii Chrystusowej, pociechę i ukojenie duchowe. Pozwoliło to Kościołowi włączyć się w działalność Światowej Rady Kościołów, a także Polskiej Rady Ekumenicznej, której jest współzałożycielem. Świadom swego posłannictwa religijnego przejawia dużą aktywność w inicjatywach utrwalania pokoju i sprawiedliwości.

Tekst pochodzi ze strony parafii polskokatolickiej Krzykawa-Małobądz.